هـــــرات باســـــــــــــــــتان   

باب نخستین

حکمای اروپا در نیمه اول سده نوزدهم

فصل نخستین

حکمای آلمان

فیخته

مختصری از زنده گی او

پوهان گتلیپ فیخته در سال 1762 در دهکده از آلمان بدنیا آمده و در کودکی قاز چرانی میکرد. پدر و مادرش مردمان پرهیز کار بودند و او را به کلیسا میبردند روزی یکی از بزرگان برای شنیدن موعظه به کلیسا آمد اما وقتی رسید که مجلس بر گذار شده بود چون کودک قاز چران را با هوش یافته بودند آوردند و گفتند آنچه از وعظه شنیدی بگو چنان بخوبی موعظه را بیان کرد که آن بزرگ آن بچه را سزاوار فرزندی خود دانست و متکفل پرورشش گردید وی کشیشی را دوست نداشت به همین علت در سن هیجده سالگی به دانشگاه الهیات شامل شد پس از اتمام تحصیل راه فرانسه را در پیش گرفت و بدانجا سفر نمود او سفر خود را به خاطر محبوب خویش نمود رفت و شهرت کسب نمود. به آرزوی خود رسید با معشوقه خود ازدواج نمود بلا خره وی در سال 1814 به مرضی که از بیماران جنگ به او سرایت نموده بود به عمر 52 سالگی فوت شد.

تصنیفات فیخته:-

1 بنیاد تحقیق در علم

2 حقوق طبیعی

3 سر نوشت انسان

4 احوال ضروری دانشمند

5 نقادی در امر وحی

بخش دوم شلینک

شلینک از 1775 الی 1854 زنده گی کرد 79 سال عمر خود را گذرانید ولی اوقات خود در امور علم سپری نمود به تصنیفات کتب پرداخت که چند رساله مهم آنرا نام می بریم

1 اندیشه ها در فلسفه طبیعت. 2 روح جهان. 3 بیان فلسفه من. 4 فلسفه و دین. 5 تحقیق در حقیقت مختاریت انسان. 6 ادوار جهان. 7 فلسفه صنعت. 8 فلسفه اساطیر. 9 فلسفه وحی.

از خصائص شلینک این است که هم به تحقیقات علمی زمان خود متوجه بوده و هم ذوق طبع شاعری و عرفان داشته است یکجا پیرو کانت [1] و فیخته بود یکجا نوع افکار افلاطون و فلوطین و اسپینوزا در خاطر می پرورد و اشراق و وجدان درونی را کسب علم در تعقل و استدلال  دخیل میدانست.

بخش سوم هگل

احوال هگل

قریحه هگل معاصر فیخته و شلینک بود از فیخته هشت سال کوچکتر و از شلینک چهار سال بزرگتر و با آنها رفاقت داشت وی از این دو دنبال تر استعدادش را نمایان ساخت او اولین نشریه خود را در سن 37 سالگی منتشر ساخت وی در زبانهای یونانی – لاتین – علوم ریاضی و طبیعی تبحری به سزا داشت بعد از منتشر کردن کتاب خود در شهرهای مهم آلمان به تدریس آغاز نمود بلا خره در عمر 48 سالگی بجای فیخته که چهار سال پیش از او درگذشته بود مدرس و صاحب مقام شد.

فلسفه طبیعت

اصول عقلی را چون در عالم طبیعت جریان دهیم فلسفه طبیعت بدست میآید زیرا که طبیعت همان عقل است که صورت برون ذاتی اختیار کرده است و این مرحله ایست که عقل می پیماید برای اینکه به مقام روحانیت برسد پس باید مترقب بود

که در این فلسفه نیز همان سلوک عقلی پیروی شود یعنی بر نهاده و برابر نهاده با هم نهاده شوند و مراتب و جود را به بپیمایند

به عقیده هگل ستاره گان دور دست در عالم وجود مرتبه عالی دارند دستگاه نظام خورشیدی اصل است و در این دستگاه هم هر چند خورشید مرکز است و لیکن او مرکز جسمانی است و مرکز روحانی همانا کره زمین است که مسکن انسان واقع شده از آنرو که عقل و شعور در انسان قرار گرفته است هیئت نظام احرام آسمانی همان مرحله دستگاه ماشینی است که تابع جذب و دفع و حرکت میباشند از آن مرحله که ترقی دست داد به مرحله فیزیکی و شیمیائی میرسد که قوای مختلف نور و حرارت الکتریسیته و فعل انفعالات درونی شیمیائی بکار میافتند و از این مرتبه هم که بالا رفت به مرحله میرسد که مرتبه ناقصش گیاه است و مرتبه کاملش حیوان و این مسیر عقل است در عالم ماده.

فلسفه روح

پس سیر در عالم طبیعت برای اینست که عقل به خود بیاید  و آزاد و مختار و مستقل شود و در این سیر سر انجام به مرحله حیوانی میرسد که کمالش در نوع انسان است و در این مرحله است که عقل به درستی از خود با خبر میشود و لیکن این منزلت را هم در آغاز در نمی یابد و باید منازل به پیماید و آنچه در فلسفه هگل فلسفه روح خوانده میشود تاریخ انسانیت است یعنی سر گذشت سیری که نفس انسان میکند برای اینکه عقل به معرفت خود یعنی شناخت کل حقیقت وجود و به عالم اختیار و استقلال برسد و در واقع کل فلسفه هگل همین سر گذشت روح با عقل است.

فلسفه روح با تاریخ انسانیت را هگل به سه مرحله منقسم نموده است:

1-   مرحله روح درون ذاتی

2-   مرحله روح برون ذاتی

3-   مرحله روح مطلق

   1 :- مرحله روح درون ذاتی احوال انسان است در حال انفراد و در موقعی که چندان از حیوانیت بالا نرفته و به حال طبیعی است از یکطرف دچار مقتضیات طبیعت مادی و زمانی  و مکانی و محیطی و از طرف دیگر گرفتار قید و بندهای هوا های نفسانی است. کم کم حواس و ادراکات ش نمو میکند و متخلق به اخلاق و عاد تی میشود و فهم و شعوری اجمالی در میابد و خود را شخص مستقل و مختار می پندارد و((من)) میشود اما غریق عالم خود خواهی و مائی و منی است با دیگران مطلقاً در جنگ است و هر نفسی میخواهد نفوس دیگر را دفع کند یا بنده خود سازد و غافل است از اینکه ((من)) آزاد و مختار نمیشود مگر اینکه در امر زندگانی با دیگران شریک گردد و آزادی خود را به آزادی آنها محدود سازد.

2 :- مرحله روح برون ذاتی احوال افراد انسانی است در مناسبتش با عالم خارج و با افراد دیگر که خود را شخصی     می یابد و حقوق اختیارات برای خود قائل میشود و خود را مالک اموالی میداند که حق انتقال آنها را به دیگری دارد و انتقال و داد  و ستد بر حسب رضای طرفین و متضمن عقد و قرار داده است پس تصور حق و ضابطه فوق اراده ها و هوا های اشخاص پیش میآید که چون اراده شخصی با آن مصادم شود و آنرا مختل سازد جرم و گناه شمرده میشود و مستوجب کیفر و مجازات میگردد و به عقیده هگل مجازات برای تادیب نیست بلکه جبران و نقض حق است پس در بعضی مواقع اعدام شخص هم در مقام جزا روا باشد به خلاف عقیده بعضی که مجازات را برای تادیب میدانند و بنا براین اعدام را در سیاست کار بی بنیاد میشمارند .